* dikkat: kaynakca, arastırma netten ve okudugum kitaptan elbette... tanrı-din-inanc vb. ile ilgili ve bircok -ism takısıyla terminolojide yer alan kavramları özetlerken, tamamen kisiel arastırmalarıma dayanarak ve yorumlarımı da ekleyerek yazacagım. uyarmak isterim konuyla ilgili yazılanların bilimsel ve akademiksel degeri konu edilemez, alıntı vesaire yapılamaz.
öncelikle, tanrının varlıgına ilişkin temel yaklaşımlara bakalım:
1- tanrının varlıgını kabul eden görüşler: tezim, deizm, panteizm, panenteizm...
2- tanrının varlıgını reddeden görüşler: ateizm
3- tanrının varlıgının ya da yoklugunun bilinemeyecegini öne süren: agnostisizm
(http://www.historicalsense.com/Archive/Fener38_1.htm)
teizm:(theism) kelimenin türkcesi tanrıcılık diye geciyor. herkezin daha cok aşina oldugu ateizm kelimesinin teizm'den uretildigini zannederken, aslında ateizm kelimesi 1587'de kullanılmaya baslanmıs, fakat teizm kelimesi 1678'de kullanılmaya baslanmıs.
bir ya da daha fazla sayıdaki kişileşmiş ilahi varlığa (tanrı) dayanan inanç, din ve dinsel ögretilerin geneline teizm adı verilir. varolan herseyin yaratıcısı olarak bir ya da daha fazla tanrının, evrenin yaratıcısı, evreni sürekli olarak yöneten, kaza ve kadere egemen olan yani gecmis-su an ve gelecege egemen olan, insanüstü gücleri bulunduguna inanan yaklasımdır teizm. digerlerinden farklı olarak insan ile ilişiktedir. (digerlerini okudukca anlamlasıcak: deizm'de tanrı insanla ilişik degildir..acıklanacaktır.)
teizm, tek tanrılı (monoteizm) ve coktanrılı olmak üzere ikiye ayrılır;
monotheizm: tek bir tanrının varlıgına inanır. bizim daha cok asina oldugumuz semavi dinler teizm yaklasımının üstüne kuruludur diyebiliriz. islam, mesevilik, hıristiyanlık
/// parantez: semavi dinler: tek tanrılı ve aynı zamanda ibrahim'in (abraham) soyundan gelen peygamberlerce anılan dinlerin genel adı.(eng: abrahamic religions) islam, mesevilik, hıristiyanlık.
polyteizm: cok tanrıcılık, birden fazla tanrıya inanır. tanrıların konumları ve hiyerarsisine gore, kendi icinde henoteizm, monolatry, kathenotheizm gibi alt-kavramlara ayrılır. yunan, iskandinav ve cogu hindu mitolojik inancları polyteizm yaklasımı uzerine kuruludur.
ilahi varlık ya da varlıkların yaradılıs, tabiat ve özelliklerine göre inanc yaklasımları cesitledirilir:
> misotheism: nefret tanrısı gibi birseye denk geliyor, yani evil bisii. bu arada gorath die bir metal grubunun 2008 ablumlerinin adı da misotheism'mis.
> pantheism: daha sonra ayrı bir baslıkla incelenecek ve link verilecek.
> panentheism: daha sonra ayrı bir baslıkla incelenecek ve link verilecek.
> cosmotheism: insan'ın yaratıcı olduguna inanır. (wikipedia'dan direkt ceviri:P)
> deism: daha sonra ayrı bir baslıkla incelenecek ve link verilecek.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder