* dikkat: kaynakca, arastırma netten ve okudugum kitaptan elbette... tanrı-din-inanc vb. ile ilgili ve bircok -ism takısıyla terminolojide yer alan kavramları özetlerken, tamamen kisiel arastırmalarıma dayanarak ve yorumlarımı da ekleyerek yazacagım. uyarmak isterim konuyla ilgili yazılanların bilimsel ve akademiksel degeri konu edilemez, alıntı vesaire yapılamaz. (bknz.tanrı sanrısı)
pantheism: (panteizm) (tümtanrıcılık / kamutanrıcılık)
bu inanc yaklasımına göre Tanrı herşey'dir ve Herşey Tanrı'dır. Tanrı ve evren birbirinden faklı bir durum göstermez; evren tanrıdır, tanrı evrendir. dolayısıyla inasan da hershey gibi tanrının bir parçası, bir anlamda tanrıdır aynı dogada bulunan bir agac gibi: hersey tanrıdır, tanrı herseydir.
pantheism'e göre tanrı-evren-insan ayrımı yapılamaz; yani yaradan yaratılan gibi bir ayrım söz konusu degildir cünkü zaten tanrı herseydir, kendinden baska bir seyi yaratmaktan söz edilebilir, ama zaten tanrının kendisi herseydir, dolayısıyla baska bir sey yartamaz.
tanrı yaklasımlarını detaylandırdıkca, felsefi boyutta anlam zorlukları doguyor tabi. okuduklarımı, anladıklarımı en basit haliyle yazmaya calısacagım.
pantheism by ALEXANDRE DE RIQUER
felsefi boyutta, tasavvuf düsüncesi de panteistik anlam tasimakla beraber hinduism'de de panteistik yaklasım göze carpar. fakat, tek tanrılı dinlerdeki tanrı alem ayrılıgı, yaratan yaratılan ayrımı panteist düsünceden oldukca uzaktır. özellikle belirtmekte yarar var, semavi dinler panteist konsepti kullanılarlar, fakat kesinlikle pantheist inancı reddederler.
yunanca pan: all, hersey anlamındaki kelime ile theos: god, tanrı anlamındaki kelimelerin birlesiminden olusan pantheism, ilk olarak 1705'de İrlandalı yazar, John Toland'ın bir kitabında kullanılmıs. ama konsept olarak panteizm, tanrı evren'dir düsüncesi, antik yunan düsünürlerine kadar uzanan bir yolculuk yapmıs :)
sonuç olarak pantheismde doğanın-evrenin-insanın-tanrının farklılıgı yoktur. hepsi birdir.
pantheism'i 3'e ayırmak mumkun fakat bu ayrımlar kaynaklara göre degisiyor, ve maddeler daha da felsefi ve kullanım ayrılıklarına dayanıyor. turkce ve ingilizce kaynaklarda farklı 3 maddeden bahsediliyor, wikipedia ve türkce kaynaklarımda farklı ayrımlardan bahsediliyor, ilgilenenler, kelimelere tıklayıp linklenebilirler:)
son olarak, pantheism kavramıyla beraber pandeism, panentheism, cosmotheism kavramları da ele alınıyor. panentheism konusunu bir sonraki yazıda inceleyecegim karsılastırmalı olarak. fakat pandeism'e burada yer verebiliriz sanırım.
pandeism: desit inanca göre kurulan pantheist yaklaşımdır. yani, tanrı evrendir, tanrı hersheydir'e ek olarak tanrı evreni yaratandır diye bir ayırımdan bahsedilebilir. pandeism-wikipedia
.
.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder