* dikkat: kaynakca, arastırma netten ve okudugum kitaptan elbette... tanrı-din-inanc vb. ile ilgili ve bircok -ism takısıyla terminolojide yer alan kavramları özetlerken, tamamen kisiel arastırmalarıma dayanarak ve yorumlarımı da ekleyerek yazacagım. uyarmak isterim konuyla ilgili yazılanların bilimsel ve akademiksel degeri konu edilemez, alıntı vesaire yapılamaz. (bknz.tanrı sanrısı)
panenteizm: panentheism, çift kutuplu Kamu-Tanrıcılık veya Dialektik Tanrıcılık, Diyalektik Teizm olarak adlandırılıyor.
Felsefik terminolojiye uzak olanlar için bu terimlerin çok birşey ifade ettiğini söyleyemem.. daha önce de belirttiğim gibi, tanrı yaklasımlarını detaylandırdıkca, felsefi boyutta anlam zorlukları doguyor tabi. okuduklarımı, anladıklarımı en basit haliyle yazmaya calısacagım.
pan kelimesinin yunan dilinde all-herşey anlamında olduğunu öğrenmiştik; en kelimesinin karşılığı in-içinde; teizm de god-tanrı olduğuna göre panenteizmin açılımı: All-in-God, Herşey tanrıyla var gibi bir garip türkçe oluyor, ama anlaşıldı sanırım..
panteizmde Tanrı herşey ve herşey tanrı idi; panenteizmde ise, farklı olarak Tanrı (God) evreni yaratan ve evrenle birlikte var olandır. Dolayısıyla Tanrı ve Evren karşılıklı bir devinim içerisindedir.
aşağıdaki çizim, genel olarak yaklaşımları basitleştirmiş.. benim aklıma yattı..buyrun..
Antik zamanlarda da panenteist yaklaşımlar olsa da, 1828de, Alman felsefeci Karl C.F.Krause monoteizm (tek tanrıcılık) ve panteizm inançlarını etkileştirerek panentheism terimine ulaşmıştır. Charles Hartshorne tarafında popularize edilen terim, aslında Hinduizm, Hıristiyanlık, İslam ve Kabalizm gibi yaklaşımlarca da sözü edilmiş felsefik görüşleri barındırır.
Panenteizm teriminin ayrıntılarına çok fazla giremeyeceğim, çünkü gerçekten birçok düşünürün adının geçtiği, anlamlarını tam olarak sindiremediğim kelimelerle ifade edilen paragrafları okumak ve yazmak çok zor. ama internet ortamında yaptığım şu küçük araştırmada, konuyla ilgili hep aynı metine ulaştım:
http://www.historicalsense.com/Archive/Fener38_2.htm
bu da türkçe vikipedia:
"Panenteizm, ilk devindirici olan tanrının evren ve tüm varlıkları özünden yarattığı ve evrene aşkın, evrenin bilincinde mutlak ve değişmez bir varlık olarak egemen olduğu inancıdır.
Somut anlamda tanrının bütünleştiği evrenin ve varlıkların, evrim ile diyalektik olarak değiştiği ve geliştiği, gelişimini tamamladıktan sonra dönüşün yine ezeli ve ebedi olan tanrıya olacağı bu geri dönüşte tekamülünü tamamlayan ruhlarında tanrıya kavuşacağına inanılır.."
Casper David Friedrich, The Wanderer Above the Mists, 1818
http://gospelofkarin.wordpress.com/2007/10/24/panentheism-god-in-the-world/
http://gospelofkarin.wordpress.com/2007/10/31/panentheism-world-as-gods-body-part-i/
yukarıdaki linkler bir blogda yayınlanmıs panenteizm yazıları, ilgilenenlere..aşağıdaki fotoğraf da marta petrucci tarafından çekilmiş...
metropolitan god, m.petrucci, 2006.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder