psycho film jeneriğinin kinetik tipografi kapsamında değerlendirildiği bir yazı

2011 tarihli Kinetik Tipografi:Bir Müzik Videosu başlıkı sanatta yeterlik çalışmamdan yapılmış bir alıntıdır. /// kendinden copy-paste'im serisinden..*kinetic typography and psycho titles.


1.2.2. Psycho Film Jeneriği

Saul Bass’ın North by Northwest jeneriği ile yakaladığı grafik ve tipografik metaforlar,
yine Alfred Hitchcock ‘un 1960 yapımı Psycho filminin jeneriğinde daha önplanda ve
çarpıcı ifade biçimleri olarak ortaya çıkar. Düşük bütçesine rağmen müziği, kamera
açıları ve akılda kalıcı sahneleriyle bir Alfred Hitchcock başyapıtı olan Psycho filminin
jeneriği de bir Bass klasiği olarak görülmektedir.

Siyah-beyaz çekilen Psycho filmi, Wisconsin’li bir seri katil olan Ed Gein’in gerçek
hayat hikayesinden kurgulanan bir korku- gerilim filmidir. Bir sekreter olan Marian
Crane (Janet Leight) iş yerinden çaldığı para ile şehri terk eder ve yolculuğu sırasında
ıssız bir motelde konaklamaya karar verir. Film kadın karakterin, bu motelin sahibi olan
Norman Bates (Anthony Perkins) ile karşılaşmasını ve gelişen olayları konu alır. Filmin
dramatik kamera açılarıyla çekilmiş ‘duşda öldürülen kadın’ sahnesi, Psycho’nun en
hatırda kalıcı gerilim ögelerinden biridir. Saul Bass, jenerik tasarımına ek olarak bu
sahnenin öykü panosu (storyboard) ve sanat yönetmenliğini üstlenmiştir. Bu dengesiz
ve şizofrenik seri katilin hikayesini konu alan filmin jenerikleri, izleyiciyi konuya ve bu
dramatik gerginliğe hazırlar niteliktedir. Jenerik, Bernard Herrmann’ın tehditkar müziği
ile başlar, siyah arka plan üzerine yatay aralıklı çizgilerin ekrana girmesiyle, yatay
parçalara ayrılmış metin grupları parça parça oluşturulur (Görüntü 18). Filmin ana
başlığı “Psycho” kelimesi siyah üzerine beyaz, diğer yazı gruplarından daha büyük bir
puntoda, tırnaksız bir karakterle ekrana gelir (Görüntü 19). Ardından yatay ve dikey
yönlerde hareket eden siyah üzerine dikey çizgiler ve yine aynı çözümlemeyle metin
grupları devam eder. Jeneriğin sona ermesiyle siyah arka plan dağılır ve şehir
görüntüsü arkadan belirir. Bir süre şehir yukarıdan görüntülendikten sonra, kamera
şehirde bir binaya, ardından bir pencereye yaklaşır. Pencere yatay bir stor perde ile
yarı kapalıdır, kamera pencereden içeriyi görüntüler ve film başlar.

Görüntü 18: “Psycho” filminin giriş jeneriği. (http://www.youtube.com/watch?v=s4L9J-CUAl8)

Herrmann’ın müziğinin hiç hafife alınmayacak gerilim etkisi, Bass’ın tipografik
çözümlemeleriyle paslaşır. Jenerik için seçilen font, Bass’ın genel olarak tercih ettiği
ekran ya da sinema perdesinde teknik anlamda sorun yaratmayacak tırnaksız bir font
ailesi olmuştur. Bass, metin gruplarını, yatay çizgileri esas alarak, yine yatay olarak 3
parçaya bölmüş ve ilk çizgilerle ekrana gelen metin grubu kesikleri okunmaz
durumdayken, orta kesiğin eklenmesiyle, metin grubu okunur hale gelmiştir. Bu keskin
yatay parçalanmalar filmin ana karakterinin gizemli kişiliğiyle ilişki kurarken, metin
gruplarının sonradan gelen parçayla okunur hale gelmesi filmin sonunda karakterin
çözülmesi ve izleyicinin Norman Bates’i tam anlamıyla tanıması ile ilişkilendirilmiştir.

Görüntü 19: “Psycho” filminin giriş jeneriği. (http://www.youtube.com/watch?v=s4L9J-CUAl8)

Görüntü 19’da görülen film başlığında uygulanan bir diğer çözümlemede ise, kelime
yine yatay kesiklerle parçalanmıştır. Fakat burada kelimede ortada kalan yatay kesik
yerine kelime grubunun üst kısımlarından alınan yatay bir kesik konmuştur. Önce sola
kaydırılan bu parça daha sonra sağa kaydırılmış ve böylelikle neredeyse bir logotype
yaratılmıştır. Kelime yarı okunur durumdadır ama izleyicide okuyamamanın verdiği bir
gerginlik uyandırır. Bu basit ama yenilikçi tipografik çözümleme ve hareketle filmin
başoyuncusunun normal olmayan, şizofrenik karakteri yansıtılmıştır. Bir sinema
eleştirmeni olan Beth Gilligan, jenerikteki çizgilerin de ünlü duş sahnesindeki bıçak
saplamalarını çağrıştırdığını söyler ve ekler: “Müziğin sesinin yükselmesiyle ekrana bir
saplama hareketiyle giren ve çıkan yatay ve dikey çizgiler, gelecek olan hareketin bir
öncüsüdür. Ekranda beliren isimler ( Alfred Hitchcock gibi) karıştırılmış bir biçime
girerler, belki de bu filmin devamı sırasında allak bullak olacak olan kişilikleri
göstermektedir.” (Gilligan, 2005). Jenerikteki yatay çizgilerin filmin başlangıcında
kullanılan stor perdelere de gönderme yaptığı açıktır.

Bass, 1 dakika 53 saniye süren
jenerikte öncelikle tipografik hareket uygulamalarıyla sonra diğer grafik ögeler ve
hareketleriyle filmin ipuçlarını verecek anlamlar üretmiş, izleyiciye filmin havasını
yansıtmıştır; bu anlamda “Psycho” filminin jeneriği başarılı bir erken kinetik tipografi
örneğidir.